GJIN GOADEN / GJIN HEAREN — NO GODS / NO MASTERS

Vanaf 1 november tot en met 16 december betrekt het kunstenaarsduo SMET onze Artist in Residence in de Hania. SMET bestaat uit de kunstenaars Matt Plezier en Setareh Noorani. Twee kunstenaars uit andere generaties en met een verschillende achtergrond, maar met een sterk gedeelde fascinatie voor lokale geschiedenissen, vergeten verhalen, stedelijke ontwikkeling en gemeenschapsvorming in een stad. Eerst zullen ze vooral op verkenning door Leeuwarden gaan en aan de hand van persoonlijke verhalen en ontmoetingen de geschiedenis van de stad induiken. In het najaar van 2023 keert het duo terug naar Leeuwarden voor een intensieve periode van workshops, activiteiten, kunst en publicaties voor de lokale gemeenschap en iedereen die geïnteresseerd is.

Lees hier meer over achtergrond en praktijk van het duo SMET.

Dit eerste deel van van de werkperiode van SMET staat in het teken van onderzoek in ontmoeting. In Leeuwarden duikt SMET in de lokale geschiedenis van tegencultuur, dat als inspiratie kan gelden voor een alternatieve toekomst voor de stad. De Hania, een oud gebouw en ooit gekraakt in de jaren ‘80 door kunstenaars en nu een levendige gemeenschap, vormt hierin het perfect startpunt. Lees hieronder de laatste update van hun ervaringen en bevindingen.

GJIN GOADEN / GJIN HEAREN — NO GODS / NO MASTERS 

29 december 2022

Ons verblijf in Leeuwarden is achter de rug. In de afgelopen maand zijn wij in de geschiedenis van Leeuwarden en al haar verschillende geschreven, gesproken en opgetekende versies gedoken, aan de hand van het archieven, persoonlijke ontmoetingen met Leeuwarders en door bezoek aan musea en verschillende wijkcentra in de buitenwijken van de stad. 

Vergeten Geschiedenissen, Verhalen & Mythes
Een geschiedenis is in onze ogen altijd een verzameling van verhalen: er is niet één perspectief, maar meerdere. Wat ons met name interesseerde waren de vergeten of onbekende verhalen over het verleden van Leeuwarden (met uitlopers over geheel Friesland). Hoe heeft de stad zich ontwikkeld? Wie heeft op welke manier bijgedragen aan de ontwikkeling? Wie was de Leeuwarder en wie waren ze samen als gemeenschap? Welke blik heeft de Leeuwarder op haar eigen geschiedenis, en vooral, welke versie van de geschiedenis is het meest bekend en welke versie is juist ondergesneeuwd geraakt? Ook zijn we in fictieve geschiedenissen gedoken: in sprookjes, sagen, mythen en utopieën. Welke geschreven fantasieën bestaan over voorouders en oorsprong van de huidige Leeuwarders?

De bedoeling van ons onderzoek is om te achterhalen hoe Leeuwarden zich in de afgelopen decennia heeft ontwikkeld. Een stad wordt door de overheid, door de gemeente, door projectontwikkelaars gemaakt, maar vooral ook door Leeuwarders en dus de verschillende gemeenschappen zelf. In het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) hebben we een kijkje genomen in de archieven van schrijver en dichter Sikke Doele die veel schreef over de New Left, de Provo, en andere tegenculturen. Ook hebben we veel ontdekt over de AXIES (later opgegaan in PAL (Progressieve Actie Leeuwarden)). Deze kwamen als geruchtmakende groepen en individuen naar voren die los van (of juist tegen) de overheid en gemeentebestuur de stad naar hun hand wilden zetten. In Tresaor hebben we veel over de geschreven geschiedenis van Friesland geleerd. Onze belangrijkste ontdekking: De Friese Canon lijkt statisch, maar is – eigen aan gemaakte en gedeelde geschiedenissen – juist fluïde en maakbaar; zoals de mythe van de Oera Linda, de Januskop, en Atlantis mythe. Deze mythes leven bij verschillende gemeenschappen nog altijd door. Denk aan het neopaganisme of de Atlantis-complotdenkers. 

Daarnaast hebben we hebben we in veel wandelingen patronen proberen te ontwaren van groepen (krakers, anarchisten, activisten) en plekken (leegstaande panden, sporen van stadsvernieuwing, tweedehands boekenwinkels, culturele centra, en gemeenschapshuizen). 

Heechterp-Schieringen en New Noardic Wave
We brachten een bezoek aan Heechterp-Schieringen en bezochten het Wijkcentrum. Daar bespraken we met Marvin, Pushparani, Iqbal en Samira over wat de lokale functie van wijkcentra is en over het belang van opbouwwerk in een wijk (in een veranderend politiek klimaat). We vroegen naar het ‘karakter’ van de wijk, de ophanden zijnde afbraak van blokken in Heechterp-Schieringen, dat gepaard gaat met gentrificatieprocessen die vrijwel identiek verlopen in Rotterdam-Zuid of andere grotere steden. Met Marvin bekeken we delen van de wijk, en hoorden we over het fotografieproject ‘Welkom in Heechterp’, de nieuw begonnen fotoclub en de wijkkrant als verbindend medium. 

Ook spraken we met Anton Felipa van New Noardic Wave. Hij vertelde over hun activiteiten die aan schrijvers een podium en zo verhalen van ‘het Noorden’ op de kaart zetten. Met mooie, grote en kleine projecten, zoals huiskamer-filmfestivals, residenties en talentontwikkeling voor leerlingen, wordt er aan een nalatenschap gewerkt. Inspirerend was ook hun multidisciplinaire samenwerkingsverbanden, lokaal, nationaal en internationaal. De afspraak daarna bracht ons naar de Hollanderwijk, ten zuiden van het station. Waar Eddy Sikma, kunstenaar en stadsgids, ons verwelkomde. Hij vertelde ons over de roerige jaren ‘60 en ‘70, de Friese taal en z’n dialecten, zijn interesse in architectuur en stadswandelingen en het schrijven voor verschillende wijkkranten, over de stedelijke veranderingen in Leeuwarden in het verleden en nu.

Amaryllis en Historisch Centrum Leeuwarden
Het laatste weekend van ons verblijf hebben we gesproken met Wout Minnema, een opbouwwerker van Amaryllis. Wout vertelde over de wijken, diens waarneembare organisaties zoals wijkraden en -besturen.  Hierbij hadden we het ook over het belang van cohesie en gemeenschapszin, door middel van plekken, als buurtcentra, en media als de wijkkrant en collectief georganiseerde straatfeesten. Genoeg aanknopingspunten om over na te denken en vorm te geven aan een programma volgend jaar.

De hele zaterdag waren wij met Jelmer Teunissen te vinden in het archief van het  Historisch Centrum Leeuwarden, om de laatste dozen van Axies, Sikke Doele en het Structuurplan van de Gemeente Leeuwarden uit te pluizen. Het was interessant om de stadsvernieuwingsplannen, in verschillende fasen en vanuit tegenoverstaande posities te zien in deze archieven. Een gemene deler was het bewegen naar een nieuwe (betere?) toekomst, wat vaak geen betere toekomst voor allen betekende.  

Vervolg
Nu we genoeg materiaal verzameld hebben, hebben we uiteindelijk een ‘mental map’ gemaakt van al deze plekken, personen en verhalen en tussen deze Leeuwarders eigenschappen en verhalen verbanden tussen gezocht. Dit vormt een weefsel voor ons onderzoek waar we het nieuwe jaar mee ingaan. In november 2023 keren wij terug naar Leeuwarden en zullen wij ons verzamelde archief, de verhalen en ervaringen, de mythen en sagen delen met de Leeuwarders en iedereen die geïnteresseerd is. Dit zal het vertrekpunt zijn voor kunst en workshops in veel verschillende activiteiten en presentaties over nieuwe verhalen en mythes – een alternatieve toekomst voor Leeuwarden en haar inwoners. 

Matt Plezier & Setareh Noraani (SMET)

Wil je graag met SMET in contact komen en jouw verhaal over Leeuwarden delen? Stuur dan een mail naar contact@vhdg.nl